ROCK OPERA’S
augustus 2023
Met Kayak maakten we, zoals de meeste lezers wel zullen weten, drie rock-opera’s. Merlin-Bard of the Unseen (2003), een uitgebreide versie van de lp-kant ‘Merlin’ uit 1981. In 2005 kwamen we met ‘Nostradamus- The Fate of Man’, en in 2013 verscheen ‘Cleopatra- The Crown of Isis’. Alle teksten/script waren van Irene Linders en mijzelf, en Pim Koopman en ik tekenden voor alle muziek.
Het is lastig kiezen, maar mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar Nostradamus, vanwege de originele verhaallijn cq invalshoek, waarmee het drama dat zich ontvouwt een extra, relativerende laag krijgt. Muzikaal-kwalitatief ontlopen de drie elkaar wat mij betreft weinig, maar waar we met Merlin en Cleopatra de legendes of geschiedschrijving vrij letterlijk volgden, wordt het verhaal van de Franse arts/ziener becommentarieerd door het personage van een monnik (Yves de Lessines) die ten tijde van Nostradamus reeds enkele eeuwen hemelde. Vanuit die lokatie laat hij op ironische wijze weten dat Nostradamus slechts een ordinaire dief is, die met zijn door hem uit een klooster gestolen geschriften mooie sier maakt, en die verkoopt als voorspellingen. Kortom, de held van het verhaal dondert in onze optiek nogal van zijn voetstuk- maar wordt daar niet minder mens van. Integendeel, zou men haast zeggen. Het leidde tot de meest veelzijdige rock opera van de drie- althans, naar mijn mening.
Met Merlin hadden we weinig historische feiten waarop we ons konden baseren. Uitgangspunt was de Merlin-trilogie van de Britse schrijfster Mary Stewart, in combinatie met de vele legendes die de ronde doen over Merlijn de tovenaar, koning Arthur, de Ronde Tafel, ridder Lancelot, en jonkvrouw Guinevere, de Vrouwe van het Meer en Morgan de tovenares. Uit die vele, elkaar soms tegensprekende verhalen moesten we een keuze maken en daar een chronologisch enigszins acceptabele lijn in aanbrengen. Al met al is Merlin daarom wellicht de meest poëtische en fantasierijke van de drie geworden, ook omdat tovenaars, ridders en jonkvrouwen nog altijd iets met je verbeelding doen.
De geschiedenis van Cleopatra, de laatste farao van Egypte, is- hoewel ook lang geleden- beduidend beter gedocumenteerd. We kozen ervoor haar leven tussen geboorte en dood zo letterlijk mogelijk te volgen. Er zat al zo veel drama, moord, machtsstrijd, liefde en wraak in dat alles wat we er bij zouden verzinnen, teveel van het goede zou zijn. Het gevolg was wel dat er, in tegenstelling tot Nostradamus, weinig humor en zelfreflectie in de teksten van deze rock opera te vinden is. De meest realistische van de drie, dus.
Sommige mensen vinden de rock opera’s, zeker waar ze twee CD’s beslaan, een lange zit. Ik kan me daar iets bij voorstellen. Niet iedereen houdt nu eenmaal van het genre. Het zijn ook bepaald geen hapklare muzikale brokken, en het vergt een meer dan gemiddelde inspanning om alles te doorgronden. Het viel ook niet te verwachten dat, gezien het niveau van de teksten, iedereen alles heeft begrepen. Daarvoor is de kennis van het Engels en geschiedenis (en de belangstelling voor teksten in het algemeen) van het gemiddelde (ook Kayak)publiek te gering. Mede daarom was ons uitgangspunt altijd om het in een theatrale setting te brengen, zodat de bedoeling en achtergrond van muziek en teksten nog beter tot hun recht zouden komen. Ik vind zelf dat, de enorme beperkingen van ons budget in aanmerking genomen, we daar in zijn geslaagd.
Op geen enkele manier konden we natuurlijk concurreren met grote musical producties en dergelijke. We gebruikten geleende attributen en kleding van bijvoorbeeld Jeugdtheater Hofplein. Niet zelden zag ik nog geen tien minuten voor aanvang de producent van bv Nostradamus zelf nog de hamer ter hand nemen om de troon van Catharina de Medici te repareren. Alle grote arrangementen (strijkers, blazers, koor) stonden uit praktische overwegingen op band of liever harde schijf- een nogal riskante onderneming omdat je je twee uur lang geen enkele vergissing kon permitteren. Per ongeluk een coupletje overslaan of ergens een maat te vroeg inzetten kon tamelijk catastrofale gevolgen hebben voor de show: een computer denkt nu eenmaal niet mee. Het blijft een soort stress waar je als muzikant niet op zit te wachten, maar het was de enige manier waarop wij de grotere arrangementen live konden reproduceren.
Liepen Merlin en Nostradamus, ondanks allerlei problemen die dergelijke projecten met weinig geld en veel ambities nu eenmaal opleveren, uiteindelijk ‘goed’ af (hoewel we van de laatste graag een DVD hadden gemaakt), met Cleopatra was dat bepaald niet het geval. Door leegloop van de band en onderlinge spanningen lukte het nog maar ternauwernood om een grote voorstelling neer te zetten op Texel, daarbij geholpen door ‘invallers’ als Marjolein Teepen en Rolf Koster. Het had het begin moeten zijn van een verdere ontwikkeling van dit project richting evenementen en theaters. Maar alle gedoe achter de schermen had een dermate vernietigende impact op mijn energie en creativiteit, dat ik het niet meer kon opbrengen om te proberen deze rock opera, waaraan we bijna twee en een half jaar gewerkt hadden, op te pakken alsof er niets gebeurd was. Jammer, achteraf, Cleopatra had het verdiend. Ik ga daar verder niets over zeggen, maar het resulteerde in een periode van twee jaar rust en bezinning, die uiteindelijk een hernieuwde, maar tevens ook laatste bezetting van Kayak opleverde. En nee, geen rock opera meer.
Uiteindelijk zijn we toch trots op wat we in dat tijdsbestek van tien jaar hebben kunnen doen, en op hoe geweldig iedereen het beste van zichzelf heeft gegeven. Dat het niet altijd het commerciële succes heeft opgeleverd dat het verdiende, en door critici niet altijd op waarde werd geschat- het zij zo. Ik denk dat we, al roeiend tegen de stroom in, een unieke en hoogstaande serie rock opera’s hebben afgeleverd, waar menigeen nog altijd een puntje aan kan zuigen.
Kortom, eind goed, al goed.
